Czy wiedziałeś, że klucz do odporności może znajdować się w Twoim brzuchu?

Nasze jelita codziennie wykonują dla nas ogrom pracy. Jelito cienkie to najdłuższy odcinek przewodu pokarmowego, który może osiągać nawet 6-8m! To właśnie tam zachodzą procesy trawienne oraz wchłaniają się składniki odżywcze i witaminy. Gruczoły umiejscowione w jelicie cienkim uwalniają enzymy trawiące poszczególne składniki posiłków. Wchłanianie składników odbywa się dzięki licznym kosmkom jelitowym, które są bogato wyposażone w naczynia krwionośne i limfatyczne. Gdybyśmy rozłożyli powierzchnię trawienną, wyszłoby ponad 250m3! Ponadto ten odcinek przewodu pokarmowego jest zasiedlony przez naszych niewidzialnych sojuszników, czyli bakterie probiotyczne, tworzące tzw. mikrobiotę jelitową. Jeśli do tej pory dane liczbowe o długości jelita i powierzchni wchłaniania nie zrobiły na Tobie wrażenia, to zmieni to na pewno informacja o ilości bakterii w układzie pokarmowym dorosłego człowieka - znajduje się ich tam ok. 100 bilionów (100.000.000.000.000). To między innymi dzięki temu jelita pełnią nie tylko funkcję trawienną, ale odgrywają kluczową rolę w budowaniu i utrzymaniu silnej odporności. Oprócz tego jelita są wyposażone w szereg mechanizmów obronnych i mają własną tkankę odpornościową, która w skrócie nazywa się GALT. To zespół wyspecjalizowanych komórek, które pozwalają na efektywne radzenie sobie z zagrożeniami. Coraz więcej badań wskazuje na to, że to właśnie od zdrowia jelit zależy nasza zdolność do obrony przed chorobami i infekcjami.

Tkanka GALT - część układu odporności jelit

GALT (ang. Gut-Associated Lymphoid Tissue – tkanka limfatyczna związana z jelitami) to wyspecjalizowana tkanka układu odpornościowego, znajdująca się w przewodzie pokarmowym, której głównym zadaniem jest ochrona organizmu przed patogenami dostającymi się przez pokarm, wodę lub powietrze.

Ochrona przed patogenami

GALT jest odpowiedzialna za rozpoznawanie i neutralizowanie drobnoustrojów (bakterii, wirusów, pasożytów), które mogą przenikać do organizmu przez przewód pokarmowy. Stanowi pierwszą linię obrony przed infekcjami i odpowiada za funkcję immunologiczną jelit.

Produkcja przeciwciał

GALT, poprzez limfocyty B (komórki swoistego układu odpornościowego), produkuje immunoglobuliny, głównie typu IgA. Te przeciwciała są wydzielane na powierzchnię błony śluzowej jelit, gdzie chronią przed patogenami, zapobiegając ich przyleganiu do komórek jelitowych. Bierze w ten sposób również w budowaniu odporności nabytej.

Regulacja odpowiedzi immunologicznej

GALT pomaga w rozpoznawaniu antygenów (substancji obcych) oraz koordynuje odpowiedź immunologiczną, zapobiegając nadmiernej reakcji immunologicznej na nieszkodliwe czynniki, takie jak składniki pokarmowe czy własne komórki (co mogłoby prowadzić do chorób autoimmunologicznych).

Tolerancja immunologiczna

GALT odgrywa ważną rolę w rozwijaniu tolerancji na nieszkodliwe antygeny, takie jak bakterie komensalne (naturalna mikroflora jelitowa) oraz składniki pokarmowe. Dzięki temu organizm nie reaguje w sposób nadmierny na czynniki, które nie stanowią zagrożenia.

Czy można wspomagać działanie GALT?

Jedną z najlepiej poznanych cząsteczek, która może wspierać mechanizmy odporności jest beta-glukan.

Beta-glukany "edukują" komórki odpornościowe, aby działały efektywnie. Działają poprzez stymulację receptorów na powierzchni komórek odpornościowych, co prowadzi do szybszej i bardziej skutecznej reakcji organizmu na infekcje. Ich działanie polega na aktywacji kluczowych komórek układu odpornościowego, takich jak: makrofagi, neutrofile i komórki NK (natural killer).

Wśród najlepiej przebadanych i zarazem najbardziej aktywnych biologicznie beta-glukanów są te, pozyskane z boczniaka ostrygowatego (grzyba wyższego). Znajdziemy je w suplementach na odporność.

Mikrobiom – armia w walce o zdrowie

Kluczem do zrozumienia roli jelit w naszej odporności jest również mikrobiom, czyli flora bakteryjna jelit. W skład flory jelitowej wchodzą głównie bakterie, ale możemy znaleźć w niej także grzyby, które razem ja tworzą i mają nieoceniony wpływ na zdrowie całego organizmu, a także regulują pracę jelit i odpowiadają za funkcjonowanie układu odpornościowego.

Ochrona przed patogenami

Dobre bakterie jelitowe pełnią funkcję obronną, konkurując z patogenami o dostęp do składników odżywczych i przestrzeni w jelitach, stojąc na straży odporności. W ten sposób chronią nabłonek jelit przed szkodliwymi bakteriami. Tworzą one barierę fizyczną oraz chemiczną, produkując substancje, które hamują rozwój szkodliwych mikroorganizmów. Mikrobiom jelitowy wspomaga również produkcję przeciwciał i działa stymulująco na odpowiedź immunologiczną organizmu.

Regulacja układu odpornościowego

Mikrobiom jelitowy ma kluczowy wpływ na rozwój i działanie układu odpornościowego. Zdrowa mikrobiota pomaga regulować odpowiedź immunologiczną, ucząc organizm odróżniania szkodliwych patogenów od nieszkodliwych substancji. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko nadmiernych reakcji, takich jak alergie czy choroby autoimmunologiczne.

Redukcja stanów zapalnych

Dobre bakterie wytwarzają substancje o działaniu przeciwzapalnym, takie jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Te substancje pomagają w regulowaniu odpowiedzi zapalnej w organizmie, co jest kluczowe w zapobieganiu przewlekłym stanom zapalnym, które mogą prowadzić do rozwoju wielu chorób, w tym chorób serca, nowotworów czy chorób autoimmunologicznych.

Rozwój układu odpornościowego u dzieci

W okresie dzieciństwa mikrobiom jelitowy odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu układu odpornościowego. Ekspozycja na różnorodne bakterie pomaga dziecku rozwijać silny układ odpornościowy, chroniąc go przed alergiami, astmą czy chorobami autoimmunologicznymi w przyszłości. Dlatego zapewnienie prawidłowej flory jelitowej jest ważne od pierwszych dni po narodzinach.

Wspomaganie trawienia i metabolizmu

Mikrobiom jelitowy bierze aktywny udział w procesie trawienia, zwłaszcza składników, które nie są trawione przez enzymy produkowane przez organizm człowieka, takich jak błonnik. Bakterie jelitowe przekształcają go w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA), które są korzystne dla zdrowia oraz dostarczają energii komórkom jelitowym.

Produkcja witamin i substancji odżywczych

Bakterie jelitowe syntetyzują niektóre witaminy, które są niezbędne dla naszego zdrowia, takie jak witaminy z grupy B (np. B12, biotyna, kwas foliowy) oraz witaminę K, która bierze udział w krzepnięciu krwi. Działają także jako współpracownicy w procesie wchłaniania minerałów, takich jak wapń i magnez.

Zaburzenia mikroflory jelitowej

Dysbioza bakteryjna, czyli zaburzenie tej równowagi, może prowadzić do osłabienia odporności i zwiększenia ryzyka chorób autoimmunologicznych, alergii, infekcji, a nawet problemów metabolicznych, takich jak otyłość. Co więcej, mikrobiom ma zdolność do wpływania na produkcję substancji przeciwzapalnych, które chronią organizm przed przewlekłymi stanami zapalnymi – jednym z głównych zagrożeń dla zdrowia człowieka.

Do głównych czynników wpływających na stan mikrobioty możemy zaliczyć: niewłaściwą dietę, antybiotykoterapie, stres, nieodpowiednią ilość snu oraz czynniki środowiska.

Jak ocenić stan jelit?

Wśród objawów dysbiozy jelit możemy wyróżnić charakterystyczne problemy trawienne: wzdęcia, gazy, biegunki, zaparcia, nudności i bóle brzucha. Obniżona odporność, czyli ciągłe infekcje, przeziębienia i problemy zdrowotne wynikające z obniżonej aktywności układu odpornościowego to także objawy zaburzonej flory. Niektórzy mogą zauważyć u siebie zmęczenie i brak energii: chroniczne zmęczenie, brak koncentracji i problemy z pamięcią mogą być związane z zaburzoną równowagą jelitową. Zaburzenia naturalnej flory bakteryjnej to również problemy skórne: trądzik, egzema, łuszczyca, wysypki mogą być powiązane z dysbiozą jelitową.

Jak zadbać o zdrowie jelit

Jedzenie różnorodnych, bogatych w składniki odżywcze produktów, czyli właściwa dieta, jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na zdrowie jelit i ułatwiających odbudowę mikrobioty. Prawidłowe działanie układu pokarmowego przekłada się na naszą odporność i dobre samopoczucie. Do diety wspierającej odporność powinniśmy włączyć:

Błonnik – dieta na odporność powinna zwierać pokarmy bogate w błonnik, takie jak owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty, orzechy i nasiona, są niezbędne do wspierania zdrowego mikrobiomu. Błonnik stanowi pożywienie dla „dobrych” bakterii jelitowych, które przekształcają go w krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, sprzyjające zdrowiu jelit.

Fermentowane produkty – Wprowadzenie fermentowanych produktów do diety, takich jak jogurt naturalny, kefir, kiszonki (np. kapusta kiszona, ogórki kiszone), kombucha czy miso, wspiera wzrost „dobrych” bakterii w jelitach. Te produkty są bogate w probiotyki, które przyczyniają się do poprawy równowagi mikrobiomu.

Prebiotyki – Są to substancje wspierające rozwój korzystnych bakterii jelitowych. Prebiotyki występują w takich produktach jak czosnek, cebula, por, karczochy, szparagi, banany oraz korzeń cykorii.

Unikanie przetworzonej żywności – Produkty wysoko przetworzone, bogate w cukry, tłuszcze nasycone oraz sztuczne dodatki mogą prowadzić do dysbiozy, czyli zaburzeń w składzie mikrobioty jelitowej, co osłabia zdrowie jelit.

Probiotyki jelitowe

Mikrobiota w równowadze jest bardzo ważna, ale czasem styl życia i warunki środowiska powodują, że w odbudowie flory bakteryjnej powinniśmy sięgnąć po pomoc w postaci preparatów probiotycznych. Są one nieocenione chociażby przy antybiotykoterapii, która zaburza skład mikroflory jelitowej. Takie preparaty zawierają jeden lub kilka szczepów bakterii, najczęściej są to bakterie kwasu mlekowego.

Jelita a zdrowie całego organizmu

Zarówno naukowcy, jak i lekarze coraz częściej podkreślają, że zdrowe jelita to podstawa zdrowia całego organizmu. Przez jelita nie tylko przyswajamy substancje odżywcze, ale także budujemy naszą odporność, regulujemy nastrój, a nawet wpływamy na funkcje poznawcze. Dlatego dbanie o zdrowie układu pokarmowego powinno być priorytetem w każdej codziennej rutynie zdrowotnej.

Podsumowując, jeśli zależy nam na silnej odporności, warto zwrócić uwagę na to, co dzieje się w naszych jelitach i dbać o równowagę mikroflory. W trosce o nie powinniśmy zadbać o odpowiednią dietę, redukcję stresu, regularny ruch i dbałość o zdrowy mikrobiom - to klucz do tego, aby nasz organizm mógł skutecznie bronić się przed zagrożeniami. Jelita to nasza pierwsza linia obrony, od nich naprawdę wszystko się zaczyna. Prawidłowa mikroflora to nasi strażnicy odporności. Odporność kryje się w naszym brzuchu.

Phamily.pl