Aby podnieść na duchu wszystkich zatroskanych rodziców, podpowiadamy, jak przygotować dziecko na nadchodzący intensywny dla niego okres i co robić, żeby wzmocnić układ immunologiczny pociechy tak, by w pełni zdrowia cieszyło się nowymi wyzwaniami.

Dlaczego dzieci chorują?

Nasz układ odpornościowy to jeden z najważniejszych mechanizmów umożliwiających funkcjonowanie organizmu. Naturalna odporność dziecka zaczyna się kształtować już w życiu płodowym, a następnie dojrzewa i w pełni się rozwija przez całe nasze dzieciństwo oraz okres nastoletni. Na prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego składa się wiele czynników np. genetycznych czy środowiskowych. Na niektóre już na etapie ciąży można mieć wpływ i od samego początku budować odporność dziecka. Jednym z najważniejszych jest odpowiednia dieta kobiety ciężarnej, ale także jej aktywność fizyczna czy odpowiednie nawodnienie jej organizmu. Gdy dziecko przychodzi na świat, grupa bodźców oddziałujących na zdrowie poszerza się. Częste infekcje, tak popularne wśród najmłodszych są związane zarówno z niedojrzałością układu odpornościowego, jak i czynnikami zewnętrznymi (np. otoczeniem, w którym dorasta dziecko czy zanieczyszczeniem powietrza i smogiem). Nawracające choroby wieku dziecięcego najczęściej dotyczą dróg oddechowych oraz układu pokarmowego i z dolegliwościami tego typu rodzice najczęściej zjawiają się u lekarza.

Układ odpornościowy – jak to działa?

Nasz układ immunologiczny to bardzo skomplikowany mechanizm. Dokładne poznanie zasad funkcjonowania naszej odporności wymaga zdobycia specjalistycznej wiedzy. Jednak jako rodzice chcący wspierać innych, sugerujemy wszystkim dorosłym poznanie podstawowych pojęć. Taka wiedza ułatwi wspieranie odporności dziecka, by ograniczyć częste infekcje układu oddechowego, ale także umożliwi bardziej świadome prowadzenie rozmowy z lekarzem, gdy konsultacja medyczna stanie się konieczna.

Co powinniśmy wiedzieć o odporności?

Podstawową rolą układu immunologicznego jest ochrona naszego ciała przed intruzem - bakteriami, wirusami czy grzybami, które mogą prowadzić do infekcji. Dzięki odpowiednim procesom organizm doskonale rozpoznaje zagrożenie i robi wszystko, żeby je wyeliminować. 

Układ odpornościowy to różne narządy (tzw. limfatyczne) np. grasica, szpik kostny, migdałki, wyrostek robaczkowy, śledziona czy węzły chłonne, ale także cała grupa małych komórek, i substancji, które uczestniczą w odpowiedzi odpornościowej  (np. przeciwciała). Jak już wspomnieliśmy, odporność dziecka rozwija się bardzo wcześnie, bo w brzuchu mamy, na początku drugiego miesiąca ciąży. Wówczas u płodu pojawia się grasica, śledziona i limfocyty. Od samego początku w organizmie dziecka pojawiają się immunoglobuliny, czyli jedne z najważniejszych substancji chroniących nasz organizm. Maluszek w momencie porodu jest już całkiem dobrze przygotowany do walki z infekcjami, jest bowiem „wyposażony” we wszystkie najważniejsze części układu odpornościowego. Należy jednak pamiętać, że wszystkie te elementy potrzebują określonego czasu, by zacząć pełnić swoją funkcję w 100%. 

To dlatego dzieci są wciąż bardziej narażone na choroby i ich niebezpieczne powikłania. Według naukowców dopiero po 12 urodzinach organizm dziecka może się bronić przed infekcjami w podobnym stopniu jak organizm osoby dorosłej, dlatego tak ważne jest dbanie o zdrowie i chociażby stosowanie zalecanych szczepień, szczególnie w wieku dziecięcym. To m.in. dzięki dostarczanym w szczepieniach antygenom organizmy dzieci szybciej uczą się reagować na potencjalne infekcje. Przechorowanie zakażenia również stanowi istotny element budowania odporności na przyszłość. Jak większość z nas doskonale wie,  we wzmacnianiu odporności u dzieci ważną rolę odgrywa również zdrowy tryb życia, a w tym prawidłowe odżywianie zapewniające wszystkie niezbędne składniki.

Podstawowe filary silnego układu odpornościowego

Zdrowa dieta

Jednym z filarów, zapewniających prawidłową odporność organizmu dziecka jest odpowiednia dieta. Odpowiednio zbilansowane posiłki, dostarczają witamin i minerałów niezbędnych do funkcjonowania układu immunologicznego malucha. Wśród takich składników wpływających na odporność organizmu dziecka, znajdują się: witamina D3, witamina C, witamina A, kwasy omega-3 (w tym DHA), żelazo, cynk oraz selen. Niedobory żywieniowe w diecie dziecka mogą prowadzić do częstych infekcji.

Odpowiednia ilość snu

Na prawidłowe funkcjonowanie organizmu dziecka wpływa zdrowy sen. To czas, kiedy z jednej strony organizm się regeneruje, ale także wspiera rozwój młodego organizmu, w tym budowanie odporności. Podczas snu organizm produkuje komórki odpornościowe (limfocytów T i B, monocytów, a także neutrofili). Wzmacnia się także pamięć immunologiczną, dzięki czemu układ immunologiczny lepiej reaguje na określone antygeny, stosując przeciw nim odpowiednią reakcję obronną. Jeśli nasze pociechy nie będą miały odpowiedniej ilości snu, może się to przełożyć na słabą odporność dzieci.

Aktywny tryb życia

Ruch, zwłaszcza ten na świeżym powietrzu, przyczynia się do dotlenienia i wzmocnienia organizmu. Odpowiednia dawka aktywności fizycznej sprzyja prawidłowemu rozwojowi i wspiera naturalną odporność organizmu. Jednak warto tu zaznaczyć, że w tej sferze ważne jest zachowanie równowagi, ponieważ nie tylko brak ruchu osłabia odporność dziecka. Zbyt duży wysiłek fizyczny również będzie niekorzystanie wpływał na funkcjonowanie układu immunologicznego malucha.

Prawidłowa higiena

Kształtowanie odporności dziecka polega również na umożliwieniu mu kontaktu z różnymi patogenami. Rodzimy się z pewnym zasobem informacji o tym, co jest dla nas zagrożeniem i jak organizm powinien na nie reagować. Jednak to kontakt z bakteriami i wirusami pozwala na poznanie większej ilości nieprzyjaciół. Oczywiście, prawidłowa higiena rąk jest ważna, jako profilaktyka infekcji, jednak tutaj też musimy znaleźć mądry środek i nie eliminować ze środowiska wszystkich potencjalnych zagrożeń, nadmiernie dezynfekując i wyjaławiając naturalną florę.

Czy można wzmocnić odporność dziecka?

Skąd wynika słaba odporność dzieci i czy możemy w jakikolwiek sposób na to wpłynąć? Na prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego składa się wiele czynników. Nawet jeśli dbamy o aktywny tryb życia, odpowiednią ilość snu i higienę rąk naszych pociech, bardzo często pojawiają się infekcje dróg oddechowych, chociażby w postaci kataru. I choćbyśmy bardzo troszczyli się o zdrowie dziecka, układ immunologiczny po prostu potrzebuje czasu i nauki. To nie znaczy, że nie jesteśmy w stanie przygotować dziecka na sezon infekcyjny. Podniesienie odporności dziecka to proces, ale jeśli zaczniemy odpowiednio wcześnie, możemy przygotować się na powrót dziecka do przedszkola czy szkoły. Prawdopodobnie wszyscy słyszeliśmy o domowych sposobach na wzmacnianie naturalnej odporności, praktykowanych już przez nasze babcie. Mowa tu szczególnie o wykorzystaniu składników roślinnych i pochodzących z natury czy przetworach na bazie miodu lub cebuli. Warto sprawdzić, które z tych sposobów mają naprawdę potwierdzoną skuteczność w budowaniu odporności dziecka, to pomoże dokonać słusznego wyboru.

Naturalne sposoby na odporność dla dzieci

Wspierać układ odpornościowy możemy, korzystając z dobrodziejstw natury. W tej grupie możemy znaleźć takie składniki naturalnego pochodzenia jak pelargonia afrykańska, jeżówka purpurowa, czarny bez czy beta-glukany. Warto też zwrócić uwagę na probiotyki, które naturalnie znajdują się w przetworach mlecznych i kiszonkach. Są to składniki, które możemy wprowadzić do diety dziecka, aby wzmocnić układ immunologiczny. Jeśli nasze dziecko jest niejadkiem lub zwyczajnie ciężko przemycić do diety malucha niektóre składniki, można rozważyć wsparcie suplementem diety.

Z kwiatów jeżówki otrzymuje się preparaty (ekstrakty), które są stosowane leczniczo i profilaktycznie. Według badań naukowych jeżówka może zwiększać odporność organizmu, a dodatkowo wykazywać działanie przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne. Warto jednak zwrócić uwagę, na fakt, że produkty z jeżówką nie powinny być stosowane u bardzo małych dzieci (poniżej 4 lat).

Nieco bardziej dostępne i bezpieczniejsze dla młodszych dzieci wydają się produkty z czarnym bzem czy pelargonią. Czarny bez jest jedną z najczęściej stosowanych w celu zwiększenia odporności roślin. Jest również polecany przez lekarzy jako wspomagacz w rekonwalescencji po chorobie. Wykorzystuje się w tym celu przerobione kwiaty i owoce czarnego bzu. Oprócz wielu ważnych składników, czarny bez to bogactwo witamin B i C. Syrop z bzu można z łatwością przygotować w domu, co jak najbardziej polecamy, jeśli tylko macie możliwość pozyskania tego surowca z dobrego, czystego źródła, z dala od ruchliwych dróg.

Wśród naturalnych sposobów na odporność mamy też wspomnianą wcześniej pelargonię afrykańską, która słynie natomiast ze swojego dobroczynnego wpływu na układ oddechowy. Według badań naukowych roślina ta może wykazywać również działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i stymulujące układ odpornościowy do walki z infekcjami.

W diecie nie powinno zabraknąć probiotyków, które wspomagają działanie zarówno układu pokarmowego, jak i immunologicznego. Zdrowe środowisko bakterii, czyli tak zwana mikrobiota jelit, to sposób na zachowanie prawidłowego funkcjonowania organizmu dziecka.

We wspieraniu odporności malucha pomocne są również beta-glukany. To biologicznie aktywne polisacharydy, pozyskiwane z grzybów np. boczniaka ostrygowatego. Ten składnik wpływa na układ immunologiczny dziecka, pobudzając mechanizmy obronne organizmu. Są to dobrze przebadane substancje, które mają potwierdzone działanie, żeby wzmocnić organizm dziecka, ale także dorosłych.

Powrót do przedszkola i szkoły

Zadbanie o prawidłową odporność organizmu jest kluczowe, żeby powrót do przedszkola czy szkoły po długiej przerwie nie skończył się kolejną nieobecnością. Pamiętajmy jednak, że stosowanie preparatów wspomagających to tylko jedna z dróg. Najważniejsze wciąż pozostają dbanie o prawidłową długość i jakość snu dziecka, jego codzienną aktywność fizyczną (najlepiej na świeżym powietrzu), przygotowywanie zrównoważonych dietetycznie posiłków i zachęcanie dziecka do spożywania zdrowych przekąsek. 

Dodatkowo warto również zadbać o komfort psychiczny dziecka. Ostatnie tygodnie były bowiem trudne nie tylko dla nas, dorosłych. Zupełna zmiana trybu życia jest trudna do zrozumienia dla najmłodszych. Rozmawiajmy z naszymi dziećmi i starajmy się wytłumaczyć zaistniałą sytuację. To, że była wyjątkowa. Dzięki temu nasze pociechy będą się czuły znacznie bezpieczniej i swobodniej, wracając do codziennych spotkań ze swoimi kolegami i koleżankami.

Joanna Marulewska

Absolwentka Analityki Medycznej oraz z wykształcenia technik farmaceutyczny z zamiłowaniem do fitoterapii. Wieloletnia praca pozwoliła jej na zdobycie bogatej wiedzy merytorycznej i praktycznej. Prywatnie pasjonatka trekkingu i turystyki aktywnej. Obecnie jest specjalistą ds. medycznych w firmie farmaceutycznej.